ببینید | جهان‌بینی تازه با ثبت عمیق‌ترین تصویر کیهان

به گزارش جام جم آنلاین، در میان موج خبری انتشار عکس‌های تلسکوپ فضایی جیمزوب، افرادی با علایق و سلیقه‌های مختلف با تماشای عکس‌های کهکشان‌ها و سحابی‌های عالم احساساتی شدند تا حدی که توماس زوربوخن، رئیس ماموریت‌های علمی ناسا اعتراف کرد زمانی که اولین عکس‌های ارسالی از این تلسکوپ را دیده، اشک‎ ریخته‌است. عکسی که به عقیده او تنها یک تصویر نیست، بلکه یک جهان‌بینی تازه است. بامداد روز سه‌شنبه ۲۱ تیرماه اولین عکس از مجموعه نخست عک‎س‌های تلسکوپ فضایی جیمزوب منتشر و عصر همان روز بقیه عکس‌ها در کنفرانس خبری ناسا ارائه شد که هرکدام از آن‌ها دنیایی از شگفتی و حیرت را برای علاقه‌مندان به همراه داشت. بیشتر این عکس‌ها قبلا توسط تلسکوپ فضایی هابل هم ثبت شده‌بود، اما تماشای دوباره این مناظر کیهانی از چشمان جیمزوب، گویی تماشای یک منظره با عینکی بسیار قدرتمندتر است که جزئیاتی بی‌نظیر را به تصویر می‌کشد.

اولین تصویر تلسکوپ فضایی جیمزوب در واقع قوی‎ ترین، عمیق‎‌ترین و واضح ‎ترین عکس در محدوده فروسرخ از نقطه کوچکی از عالم تا به امروز است. برای آن که ابعاد واقعی این عکس در آسمان را بهتر متوجه شوید، کافی است یک دانه شن را بین انگشتان‌تان بگیرید و دست ‎تان را به صورت کشیده به سمت آسمان نگه ‎دارید. تصویری که جیمزوب ثبت کرده، به اندازه یک دانه شن در آسمان است که بزرگنمایی شده.

یکی از ویژگی‎‌های مهم جیمز وب غیر از آن‎که قطر آینه‎‌هایش سه برابر قطر آینه هابل است، توان تصویربرداری در محدوده امواج فروسرخ است. امواجی که برای چشم ما انسان ‎ها قابل مشاهده نیست، اما نور خیلی از ستاره‎‌ها و کهکشان‎‌ها به‌دلیل فاصله‎‌ای که از ما دارند فقط در این محدوده قابل شناسایی است و معنایش این است بدون تلسکوپی که مخصوص رصد این امواج باشد، نمی‌توانیم آن ستاره‎ ها، کهکشان‎‌ها و سحابی‎‌ها را ببینیم؛ بنابراین جیمزوب می‎ تواند بخش ‎هایی از عالم را که تا به امروز برایمان نادیدنی بوده، قابل مشاهده کند. البته قبل از جیمزوب هم تلسکوپ‎‌های دیگری برای رصد و تصویربرداری در محدوده امواج فروسرخ کار کردند، اما هیچ‎ کدام قابلیت‎‌ها و تجهیزات ویژه وب را در اختیار نداشتند. ثبت این عکس ۱۲.۵ساعت زمان برده است.
در حالی که تلسکوپ ‎فضایی‎ هابل برای ثبت عکس از این بخش آسمان، به دو هفته زمان نیاز داشت و در نهایت عکسی که به ‎دست‎ آمده بود نسبت به تصویر تازه جیمزوب، جزئیات کمتری داشت.

عکس مملو از لکه‎‌های نورانی روشن و نقاط بسیار کوچک و محوی است که شاید برخی‎شان به‌سختی دیده شوند. تمام این‌ها کهکشان هستند کهکشان‏‌هایی در دوردست که نور حاصل از آن‌ها مسافت زیادی را پیموده تا به ما برسد.

این عکس خوشه کهکشانی SMACS ۰۷۲۳ را نشان می ‎دهد که در واقع مجموعه ‎ای از کهکشان‏‎‌ها در یک محدوده مشخص است که از ما ۴.۶ میلیارد سال ‎نوری فاصله دارد. شاید در برخی رسانه‎‌ها دیده باشید که گفته‎ اند کهکشان‌های درون این تصویر متعلق به ۱۳ میلیارد سال قبل است و از خود بپرسید که بالاخره فاصله این کهکشان ‎ها از ما چقدر است؟ واقعیت این است هدف جیمزوب عکاسی از خوشه کهکشانی SMACS ۰۷۲۳ بوده‌است، اما نمی‌توانسته به کهکشان ‎های پشت سری که بسیار دورتر هستند بگوید از کادر عکس بروند بیرون! به ‎همین دلیل آن‌ها هم ثبت شده‎ اند.

اما علت این که شبیه منحنی شده ‎اند چیست؟ جرم کهکشان‎‌هایی که در جلوی تصویر هستند آن قدر زیاد است که باعث خمیدگی نور کهکشان‎‌های عقب‌تر شده و تصویری شبیه کمان نوری ایجاد‎کرده ‎است. این پدیده به اثر «لنز گرانشی» معروف و از نتایج «نسبیت عام» آلبرت اینشتین است. کهکشان‎هایی که به شکل کمان در آمده ‎اند جزو اولین کهکشان ‎هایی هستند که در کیهان شکل گرفتند و به کهکشان ‎های نوزاد معروفند.

عکس‌‎های جیمزوب چطور رنگی می ‎شوند؟

عکس‎‌های تمام ‎رنگی جیمزوب واقعا رنگی نیستند؛ چون این عکس‌ها در نور مرئی ثبت نشده که قرار باشد رنگ داشته باشند. همان‎طور که گفتیم عکس ‎ها از جمع‎ آوری امواج فروسرخ با دوربین (NIRCam) جیمزوب از اجرام مختلف مثل سحابی و ستاره و کهکشان ثبت شده‌است؛ بنابراین رنگی شبیه آنچه ما می ‎شناسیم، ندارد. جالب است بدانید در میان تعداد زیادی پژوهشگر اخترفیزیک و کیهان ‎شناسی، همیشه چند گرافیست علمی هم حضور دارند. کسانی که با تحصیل در حوزه‌‎های میان‌‎رشته‌ای و به ‎دست‌‎آوردن تخصص و مهارت، می‌‎توانند عکس‎‌های به‎‌دست‌‎آمده از جیمزوب را بر اساس داده‎‌های علمی و اطلاعات طیف‌‎سنجی ویرایش رنگی کنند. جوزف د. ‎پاسکوال، گرافیستی که ویرایش رنگی عکس‌‎های تلسکوپ‎ فضایی جیمزوب را به‎ عهده ‎داشته‌‎است درباره کارش می‎‌گوید: «من همیشه مجذوب عظمت و پیچیدگی جهان و جست‌وجوی معنا در درون آن بوده‎‌ام. داشتن پیشینه در هنر و علم به من، مجموعه مهارت‌هایی منحصر به فرد داده‌است و سعی دارم از آن برای ویرایش عکس‎‌های نجومی استفاده کنم.» در توییتر تلسکوپ فضایی جیمزوب، نام و عکس پاسکوال به عنوان ویرایشگر تصاویر وب آمده است.

کلاوس پونتوپیدان، ستاره‌شناس پروژه جیمز وب در مؤسسه علمی تلسکوپ فضایی درباره اهمیت کار گرافیست‌‎ها می‌‎گوید: «وقتی داده‌های علمی را به‌دست می‌آورید، چیزی شبیه تصویر رنگی زیبا به نظر نمی‌رسند و در حقیقت به هیچ‌‎چیز شبیه نیستند، اما زمانی که به عنوان متخصص می‌‎دانید باید به‌دنبال چه چیزی باشید، می‌توانید از آن‌ها لذت ببرید.»

ماموریت اولیه جیمزوب به تهیه عکس خیره‌‎کننده‎اش از خوشه کهکشانی محدود نمی‌‎شود. عکس‎‌های دیگر این تلسکوپ قدرتمند در عصر روز سه‌شنبه رونمایی شد. عکس‎‌هایی از دو سحابی، یک سیاره فراخورشیدی و گروهی از کهکشان‎‌ها که هرکدام با عکس‌‎های قبلی که از آن‌ها دیده بودیم، بسیار متفاوت بود. تصاویری با جزئیات زیاد، رنگ‎‌های خیره‌کننده و وضوحی بالا.

 

یکی از سوژه‌‎های تلسکوپ جیمزوب بود که محل تولد تعداد زیادی ستاره است و حدود ۷۶۰۰ سال‌‎نوری از ما فاصله دارد. این سحابی که به «شاه تخته» هم معروف است، یکی از پهناورترین و زیباترین سحابی‎‌های آسمان به حساب می‎‌آید.

 

در فاصله ۲۰۰۰ سال نوری دورتر از ما قرار‎گرفته ‎است. این سحابی حاصل مرگ ستاره‎ای شبیه خورشید است و جیمزوب با استفاده از تصویربرداری فروسرخ بخش‌‎های حیرت‌‏آوری از آن را به ما نشان می‌‎دهد.

 

گروهی از کهکشان‌‎ها هستند که در دنیای نجوم به پنج‌قلو‌های کیهانی معروفند و در فاصله ۲۹۰ میلیون سال‌‎نوری از ما قرار گرفته‌‎اند. عکاسی از آن‌ها همیشه برای اخترشناسان جذاب بوده است؛ چون بخش‎‌هایی از برخورد دو کهکشان با هم در این مجموعه دیده می ‎شود.

 

اولین سیاره‎ای است که تلسکوپ جیمزوب از آن عکس گرفته و ترکیب شیمیایی جو آن را از طریق طیف‌‎سنجی به دست آورده ‎است. سیاره‎ای غول‎پیکر و گازی که ۱۱۵۰ سال نوری با زمین فاصله دارد. این اولین‌‏بار است که یک تلسکوپ فضایی می‌‎تواند از جو یک سیاره خارج از منظومه‎‌شمسی عکس بگیرد.

منبع: روزنامه جام جم